همه‌ی ما می‌دانیم سلامت جسمی و روانی تا حد زیادی به خواب کافی بستگی دارد. بر اساس تحقیقات بنیاد ملی خواب در ایالات متحده‌ی آمریکا، یک انسان بالغ به 7 تا 8 ساعت خواب شبانه احتیاج دارد. اما آیا می‌دانستید علاوه بر خواب کافی، طرز خوابیدن نیز در افزایش کیفیت خواب و بهبود سلامت بدن مؤثر است؟ در ادامه‌ی این مقاله با ما همراه باشید تا در مورد فواید و معایب وضعیت‌های مختلف خوابیدن بیشتر بدانیم.

خوابیدن به پشت

خوابیدن به پشت موجب می‌شود سر، گردن و ستون فقرات هم‌تراز شده و در وضعیت خنثی قرار بگیرند. این طرز خوابیدن مانع وارد آمدن فشار یا انحنای اضافه به پشت می‌شود.

خوابیدن به شکل ستاره‌ی دریایی (خوابیدن به پشت، دست‌ها بالا)نیز برای پشت مفید است و از چروک و جوش صورت جلوگیری می‌کند. به گفته‌ی دکتر دِکونتی جیمه (Decontee Jimmeh)، متخصص مغز و اعصاب، خوابیدن به پشت از احتمال برگشت اسید معده به مری می‌کاهد. وقتی به پشت می‌خوابید، سر بالاتر از بدن و معده پایین‌تر از مری قرار گرفته و احتمال حرکت مواد هضم شده به سمت بالا کمتر است. اما خوابیدن به پشت شاید در بعضی افراد موجب خروپف شود. علاوه بر این، در خوابیدن به شکل ستاره‌ی دریایی چون دست‌ها بالای سر قرار می‌گیرند، به اعصاب کتف فشار وارد شده و ممکن است ایجاد درد کند.

خوابیدن به پهلوها

خوابیدن به هر یک از پهلوها تأثیرات خاص خودش را دارد، اما از معایب کلی این طرز خوابیدن می‌توان به چروکیدگی پوست و افتادگی سینه‌ها اشاره کرد. خوابیدن به پهلوی راست ممکن است موجب تشدید سوزش معده شود. این در حالی است که خوابیدن به پهلوی چپ اگرچه از شدت سوزش معده می‌کاهد، موجب فشار آمدن به اندام‌های داخلی بدن مانند کبد، ریه‌ها و معده می‌شود. با این حال، به خانم‌های باردار توصیه شده است که برای گردش خون بهتر به پهلوی چپ‌شان بخوابند. به توصیه‌ی ویویان آیزن‌اِشتات (Vivian Eisenstadt)که یک فیزیوتراپیست است، وقتی به پهلوی چپ می‌خوابید، برای زیر سرتان از بالش‌های اِرگونومیک با ضخامت کافی استفاده کنید تا سر و گردن در وضعیت مناسب قرار بگیرند، یک بالش کوچک هم زیر کمرتان بگذارید تا معده به سمت پایین قوس برندارد و یک بالش دیگر نیز بین دو پا قرار دهید.

در مورد خوابیدن به پهلوی چپ به طور خاص در آموزه‌های طب باستانی هندوستان موسوم به آیوروِدا (Ayurveda)صحبت شده است. در ادامه، به طور خلاصه به بررسی فوایدی می‌پردازیم که بر اساس این طب هزاران ساله در نتیجه‌ی خوابیدن به پهلوی چپ حاصل خواهند شد. پیش از مرور این موارد لازم به ذکر است که آنچه طب آیورودا در مورد خوابیدن به پهلوی چپ ذکر می‌کند، ممکن است در قسمت‌هایی با آموزه‌های طب سنتی ما و نتایج برخی پژوهش‌های علمی پیرامون تأثیرات وضعیت‌های مختلف خوابیدن مغایرت داشته باشد، بنابراین باید تاکید کنیم که برای بهینه‌ترین وضعیت خوابیدن بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و صرفا به این مقاله اکتفا نکنید. اما فواید خوابیدن به پهلوی چپ از نظر طب آیورودا چیست؟

1. تقویت عملکرد دستگاه لنفاوی

بر اساس طب آیورودا، چون سمت چپ بدن سمت غالب غدد لنفاوی است، خوابیدن به پهلوی چپ موجب تصفیه‌ی بهتر سموم، مایع لنف و مواد زائد از طریق مجرای صدری و گره‌های لنفی خواهد شد. این در حالی است که گفته می‌شود خوابیدن به پهلوی راست از عملکرد دستگاه لنفاوی می‌کاهد. وقتی دستگاه لنفاوی نتواند کارآمد عمل کند، در تصفیه‌ی سموم و حرکت مایع لنف در بدن اختلال ایجاد شده و زمینه‌ی بروز بیماری‌های مهلک به دلیل تجمع سموم افزایش می‌یابد. عده‌ای از دانشمندان غربی معتقدند خوابیدن به پهلوی چپ به دفع مواد زائد از مغز نیز کمک می‌کند.

2. تسهیل فرآیندهای گوارشی

خوابیدن به پهلوی چپ به دلیل جاذبه‌ی زمین در تسهیل فرآیندهای گوارشی مؤثر است. خوابیدن به پهلوی چپ موجب می‌شود محتویات روده‌ی بزرگ راحت‌تر حرکت کند تا در اجابت مزاج دچار مشکل نشوید. همچنین، چون معده و پانکراس در سمت چپ بدن واقع شده‌اند، این اندام‌ها وقتی به پهلوی چپ می‌خوابید در طول خواب نیز در وضعیت طبیعی خود قرار خواهند داشت. این امر خود موجب تداوم ترشح آنزیم‌های پانکراسی و دیگر فرآیندهای گوارشی می‌شود.

3. مناسب برای زنان باردار

در طب آیورودا به ویژه به زنان باردار توصیه شده است که به پهلوی چپ بخوابند تا گردش خون بهتری در ناحیه‌ی قلب داشته باشند. ناگفته نماند که تأثیر خوابیدن به پهلوی چپ روی عملکرد قلب در افراد غیرباردار محل مناقشه است. این طرز خوابیدن علاوه بر اینکه از فشار وارد آمده بر کمر می کاهد، موجب خواهد شد که رحم به کبد فشار وارد نکند و در نتیجه، جریان خون به رحم، کلیه‌ها و جنین افزایش یابد. با این حال زنان باردار حتما باید در این باره با پزشک خود مشورت کنند.

4. کاهش سوزش معده

نتایج یک پژوهش علمی نشان داده است که خوابیدن به پهلوی چپ موجب کاهش علائم رفلاکس معده می‌شود، چرا که معده در سمت چپ بدن واقع شده است. در این پژوهش مشاهده شد که علائم رفلاکس معده در اثر خوابیدن به پهلوی راست تشدید می‌شوند. با توجه به اینکه تأثیر گفته شده در کاهش سوزش معده تقریبا سریع اتفاق می‌افتد، چنانچه از آن دسته افرادی هستید که بعد از صرف غذا دچار این حالت می‌شوید، می‌توانید 10 دقیقه به پهلوی چپ دراز بکشید تا از شدت سوزش کاسته شود.

5. تسکین درد کمر

این طب سنتی به افرادی که از درد مداوم در ناحیه‌ی کمر رنج می‌برند، توصیه کرده است که به پهلوی چپ بخوابند. این طرز خوابیدن از فشار وارد آمده بر ستون فقرات می‌کاهد و در نتیجه، فرد احساس راحتی بیشتری می‌کند و خواب شبانه‌ی باکیفیت‌تری خواهد داشت.

توجه

آنچه در مورد فواید خوابیدن به پهلوی چپ در طب آیورودا آمده است، در پاره‌ای از موارد با آموزه‌های طب سنتی کشور ما و نیز برخی پژوهش‌هایی که پیرامون تأثیرات وضعیت‌های مختلف خوابیدن انجام شده‌اند، مغایرت دارد. شاید با خواندن فوایدی که آیورودا ذکر کرده است، ترغیب شده باشید که از این پس به پهلوی چپ بخوابید، اما به شما توصیه می‌کنیم که در انتخاب این طرز خوابیدن عجله نکنید. به ویژه افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، آپنه خواب (وقفه‌ی تنفسی در خواب)، آب‌سیاه و سندرم تونِل کارپ لازم است محتاط‌تر عمل کنند، زیرا خوابیدن به پهلوی چپ در این افراد ممکن است فواید گفته شده را نداشته باشد. اگر هم در مورد اینکه خوابیدن به کدام پهلو برای سلامتی ‌بدن مفیدتر است تردید دارید، حتما در اسرع وقت با یک پزشک مشورت کنید.

نکته‌ی دیگر اینکه خوابیدن به پهلوها آن هم به شکل جنینی موجب ایجاد کشیدگی در ناحیه‌ی پشت و مفاصل می‌شود، به ویژه اگر چانه و زانوها را به سمت قفسه‌ی سینه داخل بکشید. به گفته‌ی دکتر هومن مِلامِد (Hooman Melamed)، جراح ستون فقرات، بهتر است تا حد امکان از خوابیدن به پهلوها به شکل جنینی پرهیز شود، زیرا مطلوب است که کتف و گردن حین خواب در یک راستا قرار بگیرند.

خوابیدن روی شکم

خوابیدن روی شکم هرگز توصیه نمی‌شود، چرا که انحنای طبیعی ستون فقرات را به هم ریخته و قوس بیش از حد ایجاد می‌کند. در نتیجه‌ی این تأثیر، فشار وارد آمده بر مفاصل و ماهیچه‌ها افزایش یافته و موجب بروز احساس درد، بی‌حسی یا سوزش خواهد شد. این طرز خوابیدن به دلیل باز نگه داشتن قسمت‌های بالایی مجاری تنفسی از خروپف جلوگیری می‌کند. اما وقتی روی شکم می‌خوابید، چون سر به مدت طولانی یک وَری قرار می‌گیرد، خیلی زود احساس درد خواهید کرد. این طرز خوابیدن به ویژه برای افراد مبتلا به درد گردن و پشت مناسب نیست.

نتیجه

به هر طرزی که بخوابید فواید و معایب خاص خودش را دارد، اما چنانچه به بیماری خاصی مبتلا هستید که طرز خوابیدن می‌تواند در بهبود یا تشدید علائم بیماری مؤثر واقع شود، توصیه می‌کنیم در مورد اینکه کدام طرز خوابیدن مناسب حال شماست، حتما با یک پزشک مشورت کنید.